Για να ιχνηλατήσει κανείς τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της ωραίας αυτής πόλης χρειάζεται να περπατήσει σε πολλούς – αμέτρητους δρόμους. Κάποιοι από αυτούς έρχονται από το μακρινό παρελθόν της ή χάνονται σ’ αυτό. Δεν είναι όμως παράλληλοι. Είναι συγκλίνοντες ή αποκλίνοντες και συχνά τέμνονται.
Δανειστήκαμε την συνθετική δομή των βυζαντινών ψηφιδωτών για να οργανώσουμε τον χώρο της πλατείας. Δημιουργήσαμε ένα χωρικό πλέγμα αξόνων που να καλύπτει την ευρύτερη περιοχή μελέτης. Έναν οδηγό για την τοποθέτηση των ψηφίδων. Το θέμα, που καθορίζεται από τους στόχους του αγωνοθέτη, εντάσσεται στο πλέγμα και μορφοποιεί την πλατεία Ελευθερίας σαν ένα μέρος του ευρύτερου ψηφιδωτού της πόλης.
Η κριτική αξιολόγηση των στόχων οδήγησε στην ιεράρχησή τους και στην αξιολόγηση των προτεραιοτήτων σε σχέση με τα δεδομένα του προγράμματος. Η «απόδοση της πλατείας στους πεζούς και όχι στα οχήματα», η «αναζωογόνηση της ευρύτερης περιοχής» και η «τόνωση της εγκατάστασης εμπορικών χρήσεων καθώς και χρήσεων αναψυχής και πολιτισμού», αλλά και ο «μετασχηματισμός της πλατείας σε είσοδο / πύλη της πόλης της θάλασσας» μας οδήγησαν σε μια σειρά αποφάσεων. Πρώτη απόφαση είναι να διευρύνουμε τα όρια της πλατείας μέχρι τις προσόψεις των κτιρίων στις οδούς Βενιζέλου, Ίωνος Δραγούμη και Μητροπόλεως, αλλά και μέχρι το θαλάσσιο μέτωπο. Κρατήσαμε τις δύο αφετηρίες λεωφορείων στην οδό Βενιζέλου, όχι μόνο για πρακτικούς και λειτουργικούς λόγους, αλλά για να προσελκύσουμε ένα σημαντικό μέρος του επιβατικού κοινού στην καρδιά της πλατείας. Οι παραπάνω στόχοι σε συνδυασμό με την «αναβάθμιση της εικόνας της πόλης και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στο ιστορικό κέντρο» αλλά και την «ανάδειξη και τον εμπλουτισμό του υφιστάμενου πρασίνου» γέννησαν την ιδέα της δημιουργίας ενός πρότυπου αστικού πάρκου, ενός συνδυασμού δηλαδή αστικής πλατείας και πάρκου χωρίς αυστηρές και απόλυτες οριοθετήσεις. Όλα τα επιμέρους συνθετικά στοιχεία (κινήσεις και στάσεις, φυτεύσεις, στέγαστρα και καθιστικά, φωτιστικά και άλλα στοιχεία αστικού εξοπλισμού, υδάτινα στοιχεία και θεματικοί κήποι) τοποθετούνται προσεκτικά σαν μεγαλύτερες ή μικρότερες ψηφίδες στις θέσεις που καθορίζουν οι άξονες με εξαίρεση τη βίαιη τομή του εδάφους που αποκαλύπτει τα ευρήματα του παλαιού θαλάσσιου τείχους. Οι χαράξεις επεκτείνονται και υπερβαίνουν τον λειτουργικό χώρο της πλατείας, εισχωρούν στους γύρω δρόμους και συμβάλλουν αντιληπτικά αλλά και ουσιαστικά στην εξάπλωση της, μέχρι που να καταλήξουν και μέσα στη θάλασσα με τη δημιουργία μιας σύνθετης πλατφόρμας που τελικά βυθίζεται στο νερό (πιθανή θέση αποβάθρας για τη θαλάσσια συγκοινωνία). Η «ανάδειξη της ιστορικής μνήμης της πλατείας» σε συνδυασμό με όλα τα παραπάνω αλλά και με την απαίτηση του αγωνοθέτη για τη «δημιουργία θέσεων ανάπαυσης, χώρων συγκέντρωσης, αναψυχής και ενημέρωσης πολιτών» ενισχύει την ιδέα της δημιουργίας αυτού του πρότυπου αστικού πάρκου. Ένα απλό τριγωνικό μοτίβο, εμπνευσμένο από τα θύματα της πρόσφατης θηριωδίας των ναζί εμφανίζεται σε όλη σχεδόν την έκταση του πάρκου. Συστάδες τέτοιων επαναλαμβανόμενων τριγωνικών μοτίβων μοιάζουν να βγαίνουν από το έδαφος ή να εισχωρούν σ’ αυτό. Αλλού δημιουργούν κενά ή οδηγούν τις φωτεινές ακτίνες του ήλιου, αλλού λαμπιρίζουν πάνω στα στέγαστρα ή ξεχύνονται ακόμη και μέσα στη θάλασσα. Είναι πολλές οι μνήμες που συνδέονται με την Πλατεία Ελευθερίας, με το λιμάνι, με την εντός των τειχών πόλη. Και είναι κατά κανόνα τραγικές γιατί αναφέρονται σε θύματα θηριωδίας, λιμών, προσφυγιάς… Ο καλύτερος -κατά τη γνώμη μας- τρόπος για να τιμήσουμε τη μνήμη των θυμάτων αυτών είναι η ένταξη τους στο σήμερα και στην καθημερινή μας ζωή σαν πολύτιμους λίθους, σαν κοσμήματα στο ψηφιδωτό μας.
Η βιοκλιματική προσέγγιση της πρότασης και η πρόνοια για άτομα με ειδικές ανάγκες έχει να κάνει με τα κύρια χαρακτηριστικά του χώρου τα οποία είναι δεδομένα. Το σχήμα, το μέγεθος, ο προσανατολισμός των ανοικτών και κλειστών μετώπων, τα φράγματα των ανέμων και η χωροθέτηση του ψηλού πρασίνου, στοιχεία που θα μπορούσαν να επηρεάσουν σε κάποιο βαθμό τη βιοκλιματική συμπεριφορά του χώρου δεν είναι διαπραγματεύσιμα. Μόνο μικρής κλίμακας επεμβάσεις μπορούν να γίνουν και οι οποίες βελτιώνουν κυρίως τις συνθήκες άνεσης των χρηστών. Η απομάκρυνση του μεγαλύτερου όγκου των αυτοκινήτων και η μετατροπή της πλατείας σε «αστικό πάρκο» θα μειώσει τους θορύβους και τα καυσαέρια σε περιορισμένο, όμως, τοπικό επίπεδο. Η ενίσχυση του πρασίνου και η προσθήκη ενός σημαντικού αριθμού φυλλοβόλων κυρίως δένδρων, στοιχείων νερού, στεγάστρων και ξύλινων επιφανειών ενισχύει την σκίαση κατά τους θερινούς μήνες, αλλά την αίσθηση του δροσισμού. Η πρόσθετη δενδροφύτευση σε γραμμικές ζώνες με κατεύθυνση το θαλάσσιο μέτωπο, δημιουργεί μικροφράγματα στους ισχυρούς Β.Δ. ανέμους χωρίς να περιορίζει τη θέα προς τον ανοικτό ορίζοντα.
Η χρησιμοποίηση μη υδροβόρων καλυπτικών φυτών στους κήπους και στις περιοχές πρασίνο, η συλλογή και επαναχρησιμοποίηση του μεγαλύτερου μέρους των ομβρίων και η επιλογή κατάλληλου συστήματος φωτισμού και φωτιστικών σωμάτων, είναι τρεις σημαντικές παρεμβάσεις οι οποίες ενισχύουν την εξοικονόμηση ενέργειας.
Κυρίαρχο στοιχείο της γενικής οργάνωσης του χώρου είναι η πρόνοια για εμποδιζόμενα άτομα και άτομα με ειδικές ανάγκες. Το ανάγλυφο του εδάφους σχηματίζεται έτσι που σε κάθε σημείο του να αντιστοιχούν διαδρομές με κλίση μικρότερη του 5%. Τέλος, όσο αφορά στον αστικό εξοπλισμό, βασική επιδίωξη είναι η αισθητική και λειτουργική ολοκλήρωση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού της πλατείας με προτεινόμενα υλικά το ξύλο, το σκυρόδεμα και το μέταλλο.